Küre-i Arzın Kavisli Dış Yüzeyinden Bir Mirzakhani Geldi, Geçti.
H.Çiğdem Yorgancıoğlu 18 Temmuz 2017 02:18 AM
Hiperbolik geometrisi, iktisat teorilerine nüfuz eden Ergodik teori ve Simplektik geometrisi, Teichmüller teorisi O'nun alanlarıydı. Hayatını kaybettiğinde Stanford Üniversitesi'nde matematik profesörüydü ve ağırlıklı olarak "Riemann yüzeyi" [i]olarak adlandırılan şekillerin geometrik yapıları ve deformiteleri üzerine çalışmaktaydı.
Uluslararası kimi medya organları kendilerinden beklendiği üzere, onun bilimsel anlamda üzerine çalıştığı şekillerden ziyade kendisinin şekli ve şemaline odaklandı. Bu sözlerin, İran Devlet medyasının, Mirzakhani'nin ölümünü başı açık fotoğraflarıyla vermesine, Rouhani’nin Instagram hesabından hicapsız fotosunu paylaştığına atıf olduğu ve bunun da Maryam,saygın ödülü aldıktan sonra photoshop/fotomontaj yardımıyla kendisinin fotoğraflarının hicaplı hale getirilmesine işaret ettiği aşikar. Ancak İİran'daki kadın algısının sanıldığından daha farklı ve grift olduğunu bu ülkeye yaptığım iki seyahatte edindiğim tecrübe ve sohbet ettiğim kadınların anlatılarından edindiğim izlenime dayanarak söyleyebilirim
Sağlığında yapılan bir röportajda kendisine, "İran'da ve ABD'de matematiksel eğitim arasında acaba ne gibi farklılıklar var" -"Could you comment on the differences between mathematical education in Iran and in the US?" gibi bir soru yönlendirildiğinde verdiği cevap büyük ölçde bir üst paragraftaki savımı destekler nitelikte görünüyor. [ii] “Burada ABD'de benim deneyim birkaç üniversite ile sınırlı olduğundan bu soruyu yanıtlamam ya da yorum yapmam zor ve ben burada lise eğitimi hakkında pek de bilgi sahibi değilim. Ancak, İran'daki eğitim sistemi hiçte buradaki insanların tasavvur ettikleri gibi değildir. Harward mezunu olmama rağmen İran 'da Üniversiteye gelmeme izin verilmesi konusunda bir sıkıntı yaşamadım .Evet kızların ve erkeklerin lisede (haremlik selamlığı kastederek-ayrı tedrisat ) kızlı erkekli bir arada okumalarına müsade verilmediği doğru ama bu Olimpiyatlara katılmannın ya da yaz kamplarına iştirak etmenin önünde engel değildir”
“As a kid, I dreamt of becoming a writer. My most exciting pastime was reading novels; in fact, I would read anything I could find. I never thought I would pursue mathematics until my last year in high school. Çocukken yazar olmayı hayal ederdim”--.Geçmişimde bana en çok heyecan veren şey romanları okumaktı, esasen ne bulsam okurdum. Lise son sınıfa kadar matematik yolundan gideceğim aklımın ucundan dahi geçmemişti …”
Mirzakhani’nın matematiğe ilgisi, ağabeyinin ona 1’den 100’e kadar olan sayıların nasıl toplandığını (Gauss Yöntemi) sormasıyla başlamış. Sorunun çözümünü öğrendiğinde büyülendiğini söyleyen Mirzakhani, o anı “İlk defa, kendim çözememiş de olsam bir sorunun çözümüyle mutlu olmuştum” sözleriyle anlatmıştı 2014 yılında ödülnü aldıktan sonra.
“Matematikle ne kadar zaman geçirirsem bir o kadar heyecanlanıyorum”.[iii]... 1936 yılında kurulduğu günden beri her 4 senede bir Güney Kore'nin başkenti Seul'de düzenlen Fields Ödülünü kazanan hem ilk hem de tek kadın ünvanını alan, kemiklerine ve karaciğerine metastas yapan meme kanseriyle dört sene sonundaki mücadelesine yenik düşerek Kaiforniya’,Palo Alto’da 14 Temmuz 2017 günü hayata gözlerini yuman, 2008 itibarıyla Stanford matematik Profesörü olan Maryam Mirzakhani’nin sözleri bunlar. Yazarlığı hayal ederken kendini ödüle layık bir matematikçi olarak bulan, ölümünün ardından Medyaya İran / “Rouhani kendisinin tesettürsüz ve başörtüsüz haliyle yer alan fotoğrafı yayınlayarak bir tabusunu yıktı” diye manşet attıran ve genç yaşta ölümüyle sevenlerini ve matematik camiasını yasa boğan Maryam Mirzakhani’nin sözleri …
Devlet gazetesi Hemşehri’nin baş sayfasında başı açık görünen Mirzakhani için “Matematik dehası ölümün cebirine boyun eğdi” başlığı kullanılırken,Donya-e-Eqtesad(İktisat Dünyası) gazetesiyse, “Matematik kraliçesinin ebediyete intikali” manşetiyle çıkmış.
Acı kaybı ABD Uzay ve Havacılık Dairesi'nde (NASA) görevli bilim adamı dostu Firouz Naderi sosyal medya hesabından duyurdu. Onun için “Bir dahi? Evet. Ama aynı zamanda bir kız evlat, bir anne ve bir eş” diyordu Mirzakhani için. California'daki Stanford Üniversitesinde öğretim görürken,öğrenilen hastalığıyla yani kemik iliğine yayılan kanserle dört yıldır mücadelenin ardından hayatını kaybettiğinin İran medyası tarafından haber verildiğini bildiriyordu ve 2014 yılında kendisine Uluslararası Matematikçiler Kongresi tarafından verilen matematik Nobel Ödülüne eşdeğer olarak anılan 40 yaşın altındaki matematikçileri "gelecek başarıları için cesaretlendirme"yi hedefleyen Fields Madalyası'na layık görülüşünü anlatıyordu. 1977 de Tahran’daki doğumunu, Sharif Üniversitesi'nde öğrenim görüşünü, esasen yazarlığa istidat,ilgi,isteği ve yatkınlığı olduğunu vb hayatına dair detayları paylaşırken hayatını kaybedişine dair "Bugün bir ışık söndü. Kalbim acıyor .Çok erken gitti." ifadelerini kullanmış.
Tahran Times’a verdiği bir röportajda Rouhani, dünyaca meşhur ve İran’ın ünlü matematikçisi Maryam Mirzakhani ‘nin elem verici acı kaybını “grievous passing of Maryam Mirzakhani, the eminent Iranian and world-renowned mathematician, is very much heart-rending” sözleriyle “çok yürek parçalayıcı” diye tabir etmiş.
İran medyası İran Dışişleri Bakanı, Mohammad Javad Zarif'in onun ölümüden dolayı tüm İran halkı üzgün dediğini şu şekilde bildirmiş." her death pained all Iranians"
Stanford Üniversitesi rektörü Marc Tessier-Lavigne ise yaptığı açıklamada “Maryam çok erken bir zamanda aramızdan ayrıldı ama etkisi matematik ve bilim alanındaki terakki yolunda ilham verdiği binlerce kadınla yaşamaya devam edecek” sözlerini kullanarak duygularını ifade etmiş.
Matematiği, adeta bulmaca çözmek, dedektif gibi noktaları birleştirmek olarak gören ve eğlenceli bulan, ölümü öncesinde adını bile hiç duymadığım ve hiç tanımadığım kadına yakın hissettim kendimi. Zihninindeki coşkuyu,ışığı ve ışınları sevdim. Sonrasında matematiğin uzayına kelimelerimi yayıp birden yüze kadar buket haline getirdim onun için.
Tüm sevenlerinin başı sağolsun.
[ii]Could you comment on the differences between mathematical education in Iran and in the US The Guardian https://www.theguardian.com/science/2014/aug/13/interview-maryam-mirzakhani-fields-medal-winner-mathematician From the interview with.Mirzakhani “It is hard for me to comment on this question since my experience here in the US is limited to a few universities, and I know very little about the high school education here. However, I should say that the education system in Iran is not the way people might imagine here. As a graduate student at Harvard, I had to explain quite a few times that I was allowed to attend a university as a woman in Iran. While it is true that boys and girls go to separate schools up to high school, this does not prevent them from participating say in the Olympiads or the summer camps.”
[iii] https://www.theguardian.com/science/2014/aug/13/interview-maryam-mirzakhani-fields-medal-winner-mathematician
https://www.theguardian.com/us-news/2017/jul/15/maryam-mirzakhani-mathematician-dies-40
http://www.aljazeera.com/news/2017/07/iran-born-maryam-mirzakhani-remembered-math-genius-170715175023672.html
Comments