MASADAKİ SESSİZ FIRTINA, ÇİN DAMASINDA YEKA (RES)RÜZGARINI   ARKASINA ALDI        By Çiğdem Yorgancıoğlu - 03 Aug 2017     Almanya ile yaşanan krizin  şavkı ihalenin üzerine düşmedi Çinli Mingyang’ın  30. tur başlarken ihaleden çekilmesiyle, Alman Siemens-Türkerler-Kalyon ve Çinli MingYang-İlk İnşaat arasında  kıyasıya mücadeleyle geçen  açık eksiltmeli ihalenin  galibi  3,48 dolar sen/KWS ile Alman Siemens-Türkerler-Kalyon  oldu. Hizli ve girizgahsız başlayan bu makale başından sonuna tüm evrelerini canlı yayın izlediğim ihaleye ilişkin yenilenebilir enerjinin getirdiği kazanımlar vizyonundaki  izlenimleri ve ihaledeki müzakere stratejisi boyutunu konu almaktadır.  Oksijeni tüketmeyen, radyoaktif etkisi olmayan, enerjiler hepimizin hayali. Son yaşanan sel afeti  ve dolu felaketi ve dahi beraberinde getirmiş olduğu hasarları bunu bir kez daha doğrular nitelikte.    Yenilenebilir enerji kaynaklarının en büyük özellikleri, seragazı CO2 emisyonlarını azaltması. Bu anlamda çevrenin korunmasına katkı sağlaması yerli kaynaklar payının katkısı yüksek tutması bakımından Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığını azaltma etkisi olan, istihdamın artmasına da olumlu yönde etki eden Rüzgar Enerjisi yatırımları kamuoyundan da yaygın ve güçlü destek görmekte. Misyonu, Enerji kaynaklarını ve doğal kaynakları verimli ve çevreye duyarlı şekilde değerlendirerek ülke refahına en yüksek katkıyı sağlamak olan Enerji Bakanlığı’nın Türkiye’nin enerji konusundaki vizyonunun Enerjide ve doğal kaynaklarda güvenli bir gelecek sağlamak olduğu da düşünüldüğünde geniş bir rüzgar potansiyeline sahip Türkiye’de Rüzgar Enerjisi yatırımlarının ehemmiyeti de bir adım ön plana çıkmakta.   fotoğraf.inhabitat.com  WindEurope verilerine göre, Avrupa'da  içinde bulunduğumuz 2017 senesinin ilk yarısında 4.8 GW karasal rüzgar santralleri, 1.3 GW offshore (açıkdeniz) rüzgar santralleri olmak üzere toplamda  6.1GW rüzgar enerjisi kurulumu yapıldı. Almanya, 2.2 GW'lık karasal rüzgar santrali kurulumu ile açık ara birinciliği üstlendi. Almanya'yı 1.2 GW ile İngiltere ve 492 MW ile Fransa izledi. Türkiye ise 377.8 MW rüzgar kurulumu yaparak dördüncü sırada yer aldı.   Her ne kadar kesintili enerji biçimi olsa dahi bakım ve işletme maliyetleri düşüklüğü de dahil olmak üzere toplam maliyetii günümüzde  güç santrallarıyla rekabet edebilecek düzeye gelen çevre dostu,yenilenebilir ve temiz bir enerji için bugün bir yeni adım atıldı. Bu adım Rüzgar Enerjisi Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) için bugün  gerçekleşen   kurulacak rüzgar tesisleri sayesinde yıllık ortalama 1.5 milyon ton karbon emisyon azaltımı sağlanmaasını hedefleyen ihalesiydi.   Hatırlarsak, ,Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM),13/04/2017 tarih ve 30037 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Rüzgar Enerjisi Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları ve Bağlantı Kapasitelerinin Tahsisine İlişkin Yarışma ilanı kapsamında 27/07/2017 tarihinde saat 12:00'a kadar sunulan başvuru dosyaları 09/10/2016 tarih ve 29852 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliği kapsamında teşkil edilen Komisyon tarafından değerlendirildiğini açıklamış ve Rüzgar Enerjisi Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları ve Bağlantı Kapasitelerinin Tahsisine İlişkin Yarışmanın bugün   (3 Ağustos 2017)  Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nda yapılacağını duyurmuştu.    2016 yılında Rüzgar Enerji Santralleri ile 15.369.548.000 kilovatsaat elektrik üretimi yapılmıştır. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre,(3 Agustos 2017 tarihli websayfası) 2016 yılı sonu itibariyle işletmede olan lisanslı rüzgâr enerji santrallarının kurulu gücü 5.751,3 MW'dır. Enerji Bakanlığı'nın, Türkiye'de kurulu rüzgar enerjisi üretim kapasitesini yüzde 17 oranında arttırması öngörülen ve yatırım tutarı 1 milyar dolar olarak hesaplanan bin megawatt(MW) gücünde rüzgar santrali kurulum ve türbin üretimi projesinin ihalesine yönelik  geçtiğimiz günlerde konuşan Enerji Bakanı Berat Albayrak, 8 firmanın teklif vermesi ekonomiye güvenin teyididir demişti. Bu arada ihale sonucu  3 milyar kilovatsaat elektrik enerjisi üretilecek ve yaklaşık 1,1 milyon evin yıllık elektrik ihtiyacının  rüzgardan karşılanacağı beklentisi  burada vermis olduğumuz figürleri daha  da anlamlı hale getiriyor.   İlk aşamaya baktığımızda zarflar açılmadan önceki durum açısından, tablonun en soldaki kolonu konsorsiyumda yer alan yabancı firmaların dünya sıralamasındaki yerini sağdaki 3 kolon Konsorsiyum’un(OGG) Türk ortaklarını göstermektedir. Buna göre Rüzgar Enerjisi Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) ihalesine, 4 Alman şirketinin yanı sıra, Amerika, Çin, Danimarka merkezli rüzgar türbini üretiminde dünyada ilk 10'da yer alan şirketlerin de aralarında bulunduğu teklif veren  8 konsorsiyumu görülmektedir. Kilovatsaat başı tavan fiyatın 7 dolar/centten başlayan açık eksiltme usulüyle yapılan ihalenin komisyon başkanlığını Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Alparslan Bayraktar yaptı.   Yarışmada ilk önce ilk 5 teklif sahibini belirlemek amacıyla 27 Temmuz 2017 tarihinde teklif zarflarını teslim eden Ortak Girişim Grupları tarafından verilen kilovatsaat başı kapalı mali teklif zarfları açıldığında, en düşük teklif 4,19 $/kWh (KWS) ile Siemens - Türkerler- Kalyon OGG’den geldi . Diğer tekliflere de en yüksek tekliften en düşük olana doğru bir sıralamayla göz atacak olursak;   Buna göre, Enercon, Goldvind ve Vestas OG'leri açık eksiltmeye katılmayacağı anlaşıldı. Zira teklifleri öngörülerin üzerindeydi.  GE, Sıemens, Nordex, Mıngyang, Senvıon OGG'leri açık eksiltmede yarışmaya devam etti. İhale 4,19 sent/kws'ten başladı, İHALEDEN EPİSODLAR YEKA ihalesinde Açık eksiltmenin ilk turunda MingYang - İlk İnşaat konsorsiyumu kilovatsaat başına 4,18 dolar/cent teklif vermesinin akabinde, GE- Fina Holding ve Senvion Rüzgar Enerjisi Çözümleri - IC İçtaş Enerji konsorsiyumları ihaleden çekildi. Nordex - İklim Elektrik Yatırım - MKS Marmara - Zorlu Enerji kilovatsaat başına 4,17 dolar/cent teklif verirken, Siemens - Türkerler- Kalyon Enerji konsorsiyumunun kilovatsaat başı teklifi 4,16 dolar/cent oldu.   Mingyang (Çin) – İlk İinşaat’ın mola aldığı açık eksiltmenin ikinci turunda, MingYang - İlk İnşaat konsorsiyumu 4,15 KWH dolar/cent, Nordex - İklim Elektrik Yatırım - MKS Marmara - Zorlu Enerji 4,14 dolar/cent ve Siemens - Türkerler- Kalyon Enerji konsorsiyumu ise 4,13 dolar/cent teklif verdiler. Açık eksiltmenin üçüncü turunda, MingYang - İlk İnşaat kilovatsaat başına 4,12 dolar centteklif vermesinin ardından, Nordex - İklim Elektrik Yatırım - MKS Marmara - Zorlu Enerji ihaleden çekilme kararı aldı. Aynı turdaSiemens - Türkerler- Kalyon Enerji konsorsiyumu 4,10 dolar/cent teklif verdi.   Dördüncü tur sonrasında Alman Siemens-Türkerler-Kalyon ve Çinli MingYang-İlk İnşaat arasındaydı Taraflar kıyasıya başlayan mücadelenin o an yirmidokuzuncu oturuma kadar süreceğinden bihaberdi. İki konsorsiyum arasındaki ilk tur olan açık eksiltmenin dördüncü turunda, MingYang - İlk İnşaat konsorsiyumu kilovatsaat başına 4,09 dolar/cent ile başlarken, Siemens - Türkerler- Kalyon Enerji konsorsiyumunun kilovatsaat başı teklifi de 4,07 dolar/cent olmuştu.   Kıran kırana çekişmeli geçen ihalenin ondördüncü turunda Çinli Mingyang 3,81'lik teklifte bulunurken, Siemens'ten 3,80' dolar sent/KWS lik teklif geldi. Onbeeşinci tur başlangıcında Çinli MingYang mola talebinde bulundu. verilen en düşük teklif     3,80 sent/KWS ile. Siemens'in oldu  Onaltıncı turda Mingyang 3,77’lik teklifine karşılık Siemens  3,76lık dolar sent/KWS lık bir teklif  verdi.   Yirmibirinci tur 3,80 dolar sent/KWS ‘a  geldi Çinli MingYang-İlk İnşaat  mola talebinde bulundu. Bu noktaya gelindiğinde fizibilite endişeleri dile getirilmeye başlamıştı. Yirmiüçüncü tur Mingyang 3,63  dolar sent  Siemen3,62 dolar sent şeklinde sonuçlandı. Yirmibeşinci turun ilk sözü Minyang’ta idi teklifi  3.59 dolar sent   oldu Siemens’in 3.58 dolar sent  teklifi ile tur tamamlandı ve beklenen mola bildirimi Minyang ‘dan geldi. Siemens’in masadan kalkmaksızın yerinden bile kıpırdamaması dikkat çekiciydi.       Yirmidokuzuncu tur sonunda MingYang - İlk İnşaat OGG’nin  3,50 dolar cent /KWS teklifine karşılık   3,49 dolar cent /KWS ile  rüzgarı arkasına alan  Siemens - Türkerler- Kalyon OGG , MingYang- İlk İnşaat’ın ihaleden çekilmesi ile  nihayet  ipi gğüsledi. Bu noktada İhale Komisyonu Başkanı Alparslan Bayraktar’ın teklifi üzerine Siemens Türkerler Kalyon Konsorsiyumu temsilcileri tekliflerini 1 cent daha aşağı çektiler.     MASADA SESSİZ  ESEN FIRTINA (Siemens Türkerler Kalyon Konsorsiyumu), ÇİN DAMASINDA YEKA (RES) RÜZGARINI   ARKASINA ALARAK GALİP ÇIKTI   İhalenin sonuçlanmasının  hemen ardından, “Turkey picked Germany's Siemens (SIEGn.DE) as the winning bidder for a $1 billion wind power project on Thursday, a sign Ankara wants to keep business separate from the widening diplomatic row between the NATO allies. Relations have deteriorated amid the crackdown that followed the failed coup in Turkey last year. The arrest last month of 10 rights activists, including a German, prompted Berlin to say it would review arms deals” with Turkey ifadeleri ile Türkiye'de geçtiğimiz sene gerçekleşen başarısız darbe operasyonu sonrası  bozulan ve geçtiğimiz ay tutuklanan  10 aktivist meselesiyle daha da kötüleşen  Türk Alman ilişkilerine de dikkat çeken Reuters Türkiye,'nin  Almanya'nın Siemens'i (SIEGn.DE)'ini 1 trilyon Amerikan Dolarlık rüzgar enerjisi projesinin kazanan teklif sahibi olarak seçtğinin haberiyle Türkiye'nin ihaleyi, NATO müttefikleri arasındaki artan diplomatik meselelerin dışında tutmak istediğinin bir işareti olarak ortaya koydu[i]   İhale sonucu değerlendiren Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, Alman şirketlerin Türkiye'ye yatırım yapmayı sürdürmesinden duyulan memnuniyeti dile getirdiği konuşması esnasında ihale sonucu üzerinden yaklaşık 200 yıldır önemli tarihsel iş birlikleri içerisinden bugüne doğru getirmek suretiyle Türkiye ve Almanya ilişkilerine değinerek ihalenin bir önemli ayağının da dünya devi olan 8 büyük firmanın kıyasıya rekabetiyle gerçekleşirken, ortaya çıkan resim; 4 Alman, 2 Çin, 1 ABD'li, 1 Danimarka firmasının yarışına sahne oldu.Bu yarışın sonunda Alman teknolojisinin yatırımıyla birlikte Siemens firmasının kazanmasıyla neticelendiğinin altını çizdikten sonra. kurum ve kişilerin gelir geçer olduğunu diğer yandan  devletler ve ilişkilerin  uzun solukluluğuna dikkat çekti. Alman firmaların ihale almasının ilişkilere katkı sağlayacağını belirten Bakan Albayrak, Türkiye'ye yatırım ve Türkiye'nin geleceğine güven konusunda Alman firmaların bu kadar cesur, girişimci ve vizyoner bakış açısı Türkiye-Almanya ilişkilerine önemli bir katkı yapacağı resmini de ortaya koymuştur [ii] dedi.diğer yandan ihale sonuçlanınca da kişisel tweet hesabından “Rüzgar enerjisi teknolojilerinde Türkiye’ye sınıf atlatacak YEKA yarışması ülkemize, milletimize ve enerji sektörümüze hayırlı olsun.” Şeklinde bir mesaj attı. kilovatsaat başına 3.49 sent ile bir dünya rekoru kırıldığını da konuşmasında vurgulayan Albyrak YEKA ihalesinde, rüzgarda yerli katkı payıyla şu anda kilovatsaat başına 10,3 dolar/cent olan alım fiyatı 3,48 cente düşerek bir dünya rekoruyla gerçekleşti.imzaları attıktan en kısa  süre hedefiyle birlikte, inşallah 2019 başına kadar yerli üretim rüzgar türbinlerimizi sisteme dahil edeceğiz dedi.   Türkerler Holding Yönetim Kurulu Başkanı Kazım Türker Türkiye'yi enerjide, çok daha güçlü, yeni bir boyuta taşıyacak projeyi hayata geçirme fırsatını kazanmanın gururunu yaşadığını  belirttiği ve Türkerler Holding olarak Türkiye'nin en büyük yenilenebilir enerji yatırımcısı olmak istediklerini ortaya koyduğu  ihale sonrasında yaptığı açıklamasında,Bu hedefe emin adımlarla ilerliyoruz. Türkiye'de ilk defa yerli türbin üretimi yapacağız. Öte yandan Türkerler Holding olarak, Sayın Cumhurbaşkanımızın başlattığı istihdam seferberliğine tüm Türkiye'de bu yıl gerçekleştireceğimiz yeni istihdamlarla öncülük etmenin gururunu yaşıyoruz. Buna ek olarak bugün sonuçlanan 1 milyar dolarlık bu ihalede Türk ekonomisine duyulan güveni de görmüş olduk. Bu da bizim için ayrı bir gurur vesilesi olacaktır. dedi.     ANALİZ   İHALE MÜZAKERE PERSPEKTİFİ   Öncelikle ihale sonuna kadar toplamda 11 kez mola alan Çinli MingYang-İlk İnşaat ‘la ilgili olarak alınan her bir molanin da kendi başlarına ayrı ayrı anlamları bir diğer ifadeyle strateji kombinasyonları olabileceği ihtimalleri dışta bırakılarak yukarıda da değinilen Alman Siemens-Türkerler-Kalyon ‘un masadan kalkmama kıpırtısızlık hamlesine yönelik yapılan yorumlara illişkin olarak,;     Minyang’ın 3.59 dolar sent,   Siemens’in ise 3.58 dolar-sent teklif verdiği yirmibeşinci turda beklenen mola bildirimi Minyang ‘dan gelmesine karşın Siemens’in masadan kalkmaksızın yerinden bile kıpırdamaması her ne kadar analistçiler açısından  elinin rahat olduğunu düşündürse ve ihale sonucu da bu yorum ve gözlemi doğrulamış olsa dahi,  şahsen benim “oyun teorisi” açısından pek de desteklemediğim bir öngörüydü. Bu hamle bana kendi müzakere eğitimlerimde sıkça aktardığım  metaforlardan biri olan Afrika'da safaride sahibinden bir süre ayrılınca ormanda  kelebekleri kovalayıp çiçek böcek kovalarken kaybolup leoparla karşılaştığında enselenmemek için uyguladığı stratejiyi konu alan minik köpegin fablındaki diplomasi ve stratejiyiı hatırlatır.     Gerçek güç her zaman gösterilmekte olan güce eşdeğer olmayabilir ve rakibin stratejisi de olabilir. Bunun tam aksi de geçerli olabilir. Elini olduğundan güçlü göstermek ya da Elini olduğundan zayıf göstermek. Diğer veriler sabit kalmak şartıyla, el açılıncaya kadar rakip ne yaparsa yapsın şu ihtimal daha fazladır diyemeceğimiz bir yersiz bir öngörü. Bu nedenle işin ehli olan kanaat önderlerinin bilmediğimiz bir baskın oyun stratejisinin diğer ihtimalini de ortaya koymadan şöyledir şeklindeki  argümanlardan öbeklenmiş analizlerini öne sürmelerini  bir anlamda cüretkar bir niyet okuyuculuğu ve  bahis meraklılığı olarak algılamaktayım.   Diğer yandan varsayımlara temkinli yaklaşan ve diğer yandan geçmişteki iş deneyimlerine de dayanarak Enerji ve IT yatırımlarındaki ihalalere katılmak suretiyle tedarikçi ve konsorsiyumların çalışma mantığını ve müzakere kurgularına tanıklık etmiş biri olmam hasebiyle de alınan molalar esnasında İhalede stratejlerinde  “head officele”rden belli bantlar için yetki alınmasına yönelik  analizleri de gerçekçi bulmadığımı da söylemeliym. Zira böylesi bir öngrünün gerçekçi olma ihtimalini yüzde 50-50dir.    PROJEYE DAİR   Kıran kırana bir mücadelenin sonunda ihaleyi kazanan Siemens - Türkerler- Kalyon konsorsiyumunun  yüzde 65 yerlilik oranını tutturmak kaydıyla 100 milyon doların üzerinde yatırım maliyeti olan bir rüzgar türbin fabrikası kurması ve fabrikada her biri en az 2,3 megavat gücünde olmak üzere, 300 ila 450 yerli rüzgar türbini üretilmesi öngörülüyor. Burada rüzgar türbininin kısa bir tanımlanmasına değinirsek kısaca rüzgar enerji santrallerinin ana yapı elemanı olup hareket halindeki havanın kinetik enerjisini öncelikle mekanik enerjiye ardından elektrik enerjisine dönüştüren makinele olarak ifade edebiliriz..   Projenin uygulanacağı  beş bölge açısıdan baktığımızda, Türkiyede yekpare olarak ihale kapsamına alınan bölge meselesinin  dünyada  genel trend  ihalelere bakıldığında farklılık gösterdiğini izlemekteyiz. Zira bu ihaller  her bölge için ayrı ayrı yapılmakta.   ·         Kayseri – Niğde ·         Sivas ·         Edirne - Kırklareli – Tekirdağ ·         Ankara - Çankırı – Kırıkkale ·         Bilecik - Kütahya – Eskişehir   Konsorsiyumu kazanan Alman Siemens-Türkerler-Kalyon , kanat, jeneratör tasarımı, malzeme teknolojileri ve üretim teknikleri, yazılım ve yenilikçi dişli kutusu alanlarından en az üçünde toplam 5 alanda 10 yıl boyunca Ar-Ge çalışması yapacak.  Söz konusu Ar-Ge çalışmaları için her yıl 5 milyon dolarlık bütçe ayrılırken, yüzde 80'i yerli mühendislerden oluşan 50 teknik personel ile Ar-Ge faaliyetleri yürütülecek.  Bu da 40 kişiden 5 yıl içinde 200 uzmanlaşmış Türk mühendisi  bir kadro çıkması anlamına geliyor.  Fabrika ile RES’lerin kurulumu ve işletilmesi, AR-GE faaliyetleri gözönünde bulundurulunca RES YEKA’sının yaklaşık 3750 kişilik bir istihdam sağlayacak olması da öngörüler arasında.   Burada ihaleyle ilgili, belki de uzak gelecekle ilgili olduğu için  pek de işlenmeyen bir hususa dikkat çekecek olursak, Ar-Ge yatırımının 10 yıl süreceğinin yanısıra yerli ekipman kullanma şartının lk 20 yıl için geçerli olacağıdır.Lisans  süresi toplamda 49 yıl. Yani 20 yılın sonunda daha verimli ekipmanlarla daha düşük maliyetlerle elektrik üretip, kalan 29 yıl içindeki öngörülemezliğin Türkiye için maliyetinin ne olacağı konusu.   Fabrikanın kurulum süresi, sözleşme imzalama tarihinden itibaren 21 ay olarak belirlenirken, projenin lisans süresi 30 yıl olacak. İhaleyi alan firma sektörün pilotu olacak . Rekor düşük fiyatla sonlanan bu RES ihalesi, aynı zamanda sonraki ihalalere de baz teşkil eder nitelikte olacağı da unutulmamaklıdır.      Yenilenebilir enerji konusunda atılan adımın hayırlı olması temennisiyle.       https://boun.academia.edu/CigdemYorgancoglu-  MASADAKİ SESSİZ FIRTINA, ÇİN DAMASINDA YEKA (RES)RÜZGARINI ARKASINA ALDI by Cigdem Yorgancioglu [i] Reuters 03 Aug 2017  http://www.reuters.com/article/us-turkey-energy-windpower-idUSKBN1AJ1FJ   [ii] DeutscheWelle 03 Aug 2017  http://www.dw.com/tr/dev-ihaleyi-alman-siemens-kazand%C4%B1/a-39950358   KWH-KWS-Kilowatsaat aynı anlamlarda kullanılmaktadır.