BULUT ATLASINDAKİ   ANIMATRIX, MATRIX,   ALICE DİYARINDA YIN YANG OLDU   (01) 25 Mayıs 2018 Çiğdem Yorgacıoğlu    - Cigdem Yorgancioglu  Fiziksel gerçeklikten uzak ortamların, gerçekçi olarak canlandırılabilmesinin hayali görüntüler sayesinde nasıl daha da aldatıcı ve dahi inandırıcı olabileceğine dair vurguları  aynı sci-fi kategorisinde olmayan  Matrix, Capricorn One, Olağan Şüpheliler Usual Suspects, gibi pek çok yapıtta izlemişizdir. Sistemin ihtiyaç duyduğu sürekli kıvılcımı sağlıyacak olan aküyü bulamaz bazen insan ama bu mutlaka da enerjinin kesileceği anlamına gelmeyebilir. Morpheus'un    söylediği, “There’s an ambiguous line in there,that there’s a new form of fusion energy—Orada   yeni bir füzyon enerjisi şeklinin var olduğu muğlak bir çizgi mevcut”gibi.   Dünyayı düzenlemeye çalışmak nafile, dağıtmasak yeter. Post yapısala yakın bir yaklaşımla giriş olsun. kurma olan hikayeleri parçalayalım  dekonstruktifler gibi. Ne zaman nerede birleştiklerini ya da hiç ayrılmadıklarını hatırlayalım. Begin at the beginning, the King said gravely, and go on till you come to the end: then stop. ―King of Hearts, Alice's Adventures in Wonderland--Başlangıçtan başlayın, dedi Kral, ve sonuna  gelene kadar devam et, sonra dur.King of Hearts, Kalpleri Kralı  Alice Harikalar Diyarında Maceraları.  Jefferson Airplane - White Rabbit –Beyaz Tavşan şarkısının sözlerinde Bir hapla  büyüyüp bir hapla küçülen on metre uzunluğunda Alice'e sor der. Ve der ki “Şayet  tavşanların  peşinden gidersen, düşeceğini biliyorsun”. Alice Harikalar Diyarında 'kafanı beslemek' isyan, protesto 68 kuşağının sembolüdür ve  psychedelic. sevgi, barış döngüsü ve LSD örgüsü içiçedir. Ve  hepsi mantara ve kimysallara  saklanmıştır. Uyuşturucu jhikayelerinin içinde aslında  uyuşturulan topluma isyana sarmalanmış,soyuttan somuta kayan anlatımlarımda kırmızı ve mavinin doppler etkisinde uzaklarda yakınlara , yakınlardan uzaklara  evrilecek bu makale . Şurubu içtim kırmızı hapı seçtim. beyaz tavşanı takip et   Şarkıdaki gibi     “Kafanı besle”, “Beyaz Tavşan” a giden yolda  doruk noktası arayışlarında  beyinleri duyular kadar özgürleştirmenin  sürrealist  çağrıları saklıysa eğer neden aramayalım ki.  1865 yılında yazar Lewis Carroll ( Charles Lutwidge Dodgson)  tarafından yazılmış bir çocuk kitabıdır   Alice Harikalar Diyarında Maceraları. Alice'in öyküsünde, bir tavşan deliğine düştükten ve çeşitli dünyalar boyunca hareket ederken Alice, kendisie  derslerini öğreten antropomorrfik yaratıkların yanındadır.   Alice’in   Harikalar dünyasına düştüğünde kendisini izlemesini izleriz esasen Matrix’de.  Matrix, bu kitaba ve Alice’i aynalarına tavşan deliğine çeşitli felsefi ve imgesel göndermeler  yapar.  Carroll'un Matrix evrenindeki çalışmasına atıfta bulunur Matriix üçlemesi. Neo, beyaz tavşanı takip et mesajını yolladı Morpheus ile yaptığı ilk görüşme sonrasında. Burada Alice’ in, Wonderland ve tavşan deliğine atıfta bulunuldu.   Şapkacı  Alice tarafından Mart Hare'nin evinin dışındaki bir çay partisinde bulunur. Çay partisi, herhangi bir zamanda masadaki yerleri değiştirerek, kısa, kişisel yorumlar yaparak, cevapsız bilmeceler sorup, saçma sapan şiirleri anlatarak, herşeyin sonunda Alice'i götürmesiyle karakterizedir.Matrix'deki Zion Archives seviyesi: Neo'nun Yolu (Path of Neo), Hatter'a benzeyen bir Leprikanın  hologramına sahiptir.Merovingyalıların bağlantılarından , Hatte'ye atıfta bulunan Madhattah adını verilişi de  yetenekli bir hacker olan Neo için, matrix evreni ne ise  Alice rüya dünyası veya harikalar diyarı da o durdır .   beyaz  tavşan aracılığıyla çağrıldılar her ikisi de bu dünyalara .Filozof tırtılın işaretleri ise Kahin ve Mimarın sözlerinde gizlidir. Gerçekleri görmeyelim diye gözlerimizin önüne çekilen sanal dünya .Bir köle olduğumuz gerçeğini değiştirmeyen,öyle bir sekans ki koklayamıyor dokunamıyor tat alamıyorsun .Aklın için  tam bir hapishane..Ne yazik ki Matrix’in ne oldugunu kimse soyleyemez size  sizden  başka .Bu sizin  ilk ve son şansınız Mavi hap …Neye inanmak istersen o olur  ve de  kırmızı hap ta  harikalar diyarı ve size  tavşan deliginin ne kadar derin oldugunu göstercek olan …Ben de size tavşan deliğini gösterbilirim yani baktığınız yeri , unutmayın size vadettigim tek şey “gerçek” fazlası  değil . Tabi gercek ,gercek mi ? Zaman aleyhimize işliyor . Morpheus’un da ,sizinde aleyhinize işliyor zaman .İçtiğiniz hap  yer belirleme programının bir parçası  kemerinizi sıkı bağlayın .Aklınızdaki klişelere veda ediyorsunuz Hiç gerçeğe yakın rüya gördüğünüz olur mu ..Ya bu rüyadan uyanmasa idiniz  o zaman bunun rüya oldugunu nasıl anlıyacaktınız .O kadar çok düşündüm ki yıllarca bunu bir filmde anlatılsın diye beklemişim onca zaman .. Akupunktur hayatınızın  neresinde bende yin yang içiçe .Kalp atışlarınız düzensiz ,mideniz gurulduyor ve neden gözleriniz yanıyor  -Çünku onları daha önce hiç kullanmadınız . 1999 a inanıyırsunuz  aslında 2199 .Morpeheus’un gemisi eskiden bir hoverkrfattı .Peki ya sizin gemileriniz . Matrix’e geliyoruz .Mürettebatıyla tanıştınız değil mi  “Tank” , “Dozer” ve “Fare” den oluşan muretteabat ile  .Fare benim fare  ..Rüyama giren Mr Wise.Size faremi bir gün anlatırım . Matrix Trinity ... Ellektrotlara bağlanıp rahatllayacakmısınız, tasarlanmış  onca şey ,yüklenmiş bir  program silah araç egitim simülasyonu yada bir tuzak şu anda  ya sizde bir bilgisayar programında iseniz  ? Öz görüntünüz  kendiniz  oldugunu sandıgınız,  dijital yansımanız  gercek .Koku tat beyninin algıladığı sinyaller ,sinirsel iletişim yolu ile algılama  hepsine “Matrix” deniyor .Sizler düş dünyasında yaşıyordunuz dünyanın hali işte böyle.Gerçegin çölüne hoş geldiniz  ya da filmdeki şekli ile Wellcome to desert of reality Elimizde fazla bir sey yok 21.YY da insanoğlu icin erken bir kutlama degil mi ..Yapay zeka çoktan başarıldı .Saldırı kimden geldi? Güneş enerjisine mi baglı insan vucudu ? 120 volta eşit bioenerji ürettiğine gore 125000 bpu  ( sanırım bpu bioenergy per unit olanbilir bundan tam emin degilim ) enerji sonsuz büyüklükte .Tarlalar oluştu , bu tarlalarda insanlar doğmuyor yetiştiriliyorlardı , ölen insanlar da  sıvı hale geliyorlarmış .Matrix nedir, kontrol dür..Matrix , bilgisayar destekli bir düş dünyasıdır  ,bizi kontrol altında tutmak icin yaratılmıştır .Tam tamına çevirirsek böyle bir anlam çıkıyordu Ve Matrix ... Gerçegi vaad eden birileri vardı .Nefesler alınıp veriliyordu , vucudu,  aklı kadar özgürleşebilir mi insanın .Matrix ,varoldugu sürece insanlar hic bir zaman özgur kalamayacaklar ve de sora bir kehanet çıkıp Matrix’i yok edecektik ti değil mi ?   Haydi !sesimi yükseltiyorum DO NOT TRY TO HIT ME ….HIT ME! .Bazı şeyleri unutun .Korku şüphe inançsızlık  free your mind serbest bırakın onu artık haydi .Binanın tepesinden çakılın .Haydi gökdelenden  tıpkı onun yaptıgı gibi .İşadamları ,avukatlar, insanlar ,toplantılar sistemin bir parcası  olacak, bir çogu yok etmek istediginiz sistemin içinde olmaktan  memnun .siz ne yaptığınız sanıyorsunuz .Kırmızı kıyafet giyimiş kadına bakın …Bir süre sonra  başka  bir eğitim programı daha gelicek ….Eger bizden değilsen onlardan birisin . Peki sizler kimdensiniz  ? Yazılımlar  ne diyor Matrix’te .Onlar herkestir yada hiç kimse.Bütün  kapıları onlar tutar kaçarak yada saklanarak korunuruz ancak  .Küt ve pat şeklinde sesler gelir ,… savaşta  vurduklarınız  sadece hava idi  belkide kimse sizin gücünüze  ve hızına asla erişemiyecek ,kurşundan kurtulabileceginizden degil .Hazır olduğunuzda gereksinim duymayacağınız o kadar çok şey var ki .Elektromanyetik atış yapan silahlar ,eski kanalizasyon sistemleri ve herşey… Matrix’te çözmek istemez iseniz, çözemeyecegimiz kadar fazla kod var sizin . Hayatınız  boyunca  belki de yazabileceginizden de fazla kod  .Ne düşündüğünüzü biliyorum neden mavi hapı tercih etmediniz .Makineler mısır gevreğinin tadını nereden biliyor? Tek hücreli proteinlerin mineraller ile birlestirilmiş hali  size ne anlatıyor ? Geminizi iletişim derinliğine indirdiniz mi .. Uçan küpler ve kaşıkları hatırladınız mı ..Kaşığı eğmeye çalışmayın aslında kaşık yok …. kendiniz  bukebilirisiniz böylece kaşıkları .  Sizler kendi kahinininizsiniz. Vazo icin endişelenmeyin ..asıl kafanızı karıştıracak şey şimdi geliyor  sana bir şey söylemese idim genede onu kıracakmı idin ? latince KENDİNİ BİLMEK yazıyordu kadının kapısında ne demek sizce  bu ? Kimse size ,kim olduğunuzu söyliyemez kendinizden başka ..Bir şey bekler gibisiniz ..Muhbir nerede ise onu da sizi de ikna edecekti .Zavallı Morpheus o olmasa kaybederdik , Morpheus size, bana ,hepimize inanıyor hiç kimse aksini idda edemez  .Kimliğinizi  kurtarmak için kendini feda edecek ..Morpheus yada Neon’ un hayatı ..Biri ölecek …Kahin öyle dedi değil mi? Peki öyle mi oldu? biz Neon değil miyiz .Kapının dışına çıkar çıkmaz sizlerde  bu saçmalıkların hiçbirine inanmadığınızı düşüneceksiniz Bu kurabiyeyi alın  ,söz kendinizi iyi hissedeceksiniz sizde ben de kahiniz aslında . Kahinde bir şeytan olabilir mi ?Hani melek  te şeytan ya  .Siyah bir kedi  önünüzden gecti ..Dejavu. Dejavu Matrix’te bir dalgalanmadır .Bir şeyler değiştiklerinde oluşur  o da ne ... hat  kesildi …Aman bu bir tuzak  olmasın .8.kat...Ajan Smith’ te yok mu yoksa .Neyse az sora Morpheus ile dövüşecekler , İşte tam o sırada ..Fiş çekilmemeli idi sizce de öyle mi ? .Morheus bir binanın tesislerinde elleri arkadan zincirle baglı iken ajan konuşup , hafızasına girmeye calıştığı anı hatırlayın kod  elde edilir ise Zeon ve bilgisayarına girecekti .Fişin çekilmesi gerektiğine inanılıyordu .Sanki başka seçenek yokmuş gibi .Bir makinenin işini asla bir insana vermeyeceksiniz.Olmadığınız bir kişi olduğunu inanıyorsunuz  ama Neon çılgınca fiş çekme operasyonunu durdurdu .Sizce neden  ? Morpheus bir şeye inanıyordu.Biz de  bir seye inanyoruz onu geri getirecegimize .Türler  sınıflandırldığında  bizim memeli olmadığımız öğrenilmiş. Hayatta kalmak icin kaynakları tükettiginiz  için baska yer bulmak gerek, Ajanları yenilecek az kaldı ve helikopter programi ile ucuş yaklasıyor.. Ajan Smith ileAnderson Neon ...ölümüne  dövüşüyorlar .Sizce  ne için .İşte tren geliyor .Ruhumuzun Çin mahallesi kalabalık ve sonra kaçış …Neyimizi kalkan yaparak ? ve son sözu hatırlayın Öyle bir  dünyaki herşeyi yapmak mümkün bundan sonra olacaklar ise bizim seçimimiz..Dedimki izleyip biraz da sizin kafalarınız bulandırayım biraz . Şimdi siz seçin hapların rengini ve karar verin eğer isterseniz kaçarak mı saklanarak mı korunacaksıznız tutulmuş kapılardan ya da nedir sizin çözümünüz . Bu filmin devamı gelecek ve mutlaka film ya da yazılım yeniden yüklenecek .  Matrix sonrası kafalarımız bulansın diye   2000 senesinde  Matrix’e dair kaleme aldığım satırlar idi bunlar.[i] Matrix Revolutions'da, Smith mutfağında Oracle ile yüzleştiğinde, ona Anne (Mom)  diyor   neden? Zira Mimar(Architect) yang'ı temsil ederken, Oracle(Kahin) Çin'in yin kavramının simgesidir aslında. Oracle aynı zamanda özür ya da mazeret olmaksızın kadınsı dişil  gücü temsil eden karakterdir. Çin felsefesinde yin ve yang, iyi ve kötünün batılı kavramları gibi çatışan güçleri değildir. Bilakis  yin ve yang birbirlerini tamamlarlar, gündüz ve gece döngüsü gibi ileri geri akarlar.Yin, kaos, kusur, karanlık, gizlilik ve dişi enerji ile karakterize edilir tıpkı Oracle'ın tüm yönleri gibi. Matrix evrenindeki tek gerçek değişim kaynağı olan Oracle gizemli ve  manipülatiftir. Yang ise , emir, mükemmellik, ışık, aksiyon ve erkek enerjisi ile karakterize edilir. Tıpkı  Mimar’ın sahip olduğu özellikler gibi. Bu nevi açmazlar ve düğümler çözüldüğünde uyanır Alice Harikalar Diyarındaki uykusundan. Matrix’e dönersek bugün elbette burada biraz ontolojik solipsism bir başka deyişle “ben felsefesi”  var: “Eğer  rüyada bu derece  mükemmel olsaydım, dışsal gerçekliğimin her bir parçasını simüle edebilirdim, bir rüyada olduğumu nasıl anlayabilirim ki, ya da rüyamın aslında 'gerçekten   gerçeklikle ilintili olup olmadığını . ”Bu, Rene Descartes ve  Kartezyen dualizmde Evil Demon'a ('Evil Genius')[ii] a kadar gider . Az sonra  değineceğim  Matrix Triology’sinin bir parçası olan      Wachowski Brothers'ın Japon sanatsal geleneğine de  adeta bir  aşk mektubu niteliğindeki  Animatrix’de de gireceğiz aynı sarmala. Yani bir başka sinematografik fenomende.   Özgür iradenin   belirgin bir şekilde öne çıktığı  bağımsız insan ruhunun yakalanamaz ya da bastırılabilir olduğunu hatırlatan, bilinçsizce bile olsa, özgürlük ya da kendini geliştirme için insan potansiyelinin herhangi bir gerçeklikle ilgili  sonu ve  sınırlarına dair pek çok farkındalığa kapı açan Matrix’in İlerleyen bölümlerinde  Mimar, Oracle(Kahin), “Bir sonraki yaşamı beklemek” gibi zekice hazırlanmış double-entendres tabir edebileceğimiz tüm çiftler gderek  daha da derinlere inerek ifade ediliyor. Burada neredeyse (self-fulfilling prophecy )kendini kanıtlayan bir kehanet var… Öğrenci,(ya da çırak olarak da ifade edebiliriz) ustalığa ulaşmak için aktif olarak çabalayarak ve  başarısızlıkları deneyerek ustalaşıyor. Son savaşı “kazanma” nın tek yolu, nihai savaşı kaybetmek ve kendini daha büyük iyiliğe teslim etmek. sürekli yükselen Neo ve buna bağlı olarak gelişen Smith, bir çeşit pozitif ve negatif salınımında yin ve yangı oluşturuyor. Yalnızca onların buluşması / birleşmesi çatışmanın gerçek manada sona ermesine neden oluyor. Zen Budist aydınlanışı gibi hissettiriyor bir anlamda ve  akılsız, ilerlemenin yerine konacak tek yolun ilerlemeyi bırakıp sadece yaşamak olduğunu anımsatıyor.   Ajanlar tarafından kanun kitaplarında yazan bilimum internet suçunu işlemekle suçlanan Neo (iyi  kahraman) ve Ajan Smith (kötü adam), Matrix'in sistemde anormallikler üreten programlama denklemlerinin kaçınılmaz bir  sonucu. Sistem bir(1) de tamamlanıyor ve . Neo ve Smith, kendini dengelemeye çalışan sistemin matematiksel denklemlerinin kaçınılmaz bir ürünü. Bu yüzden Smith Neo'nun zıttı, Yang to Neo’un Yin’i. Özetle,Neo ve Ajan Smith arasındaki ilişki bağlamında kaçınılmaz bir  Yin / Yang simbiyozu ve yine bir nevi Zen Budist aydınlanışı hissi. Ajan Smith'in Matrix Revolutions'da kendini sürekli olarak kopyalaması da dahil olmak üzere her şey kendi ile çoğalıyor.  . Sade mavi ve kırmızı haplar değil seçimler. Ajan Smith Neo'ya başka bir seçenek sunuyordu iki yaşam sürdüğünüze göre ... bu hayatlardan birinin bir geleceği var ve bunlardan biri yok diyordu sizinki ne olurdu ya da bizimki nedir? Seçilmiş   (the Chosen One,) olana  sunulan bir başka seçim de  Mimar'ın  (Architect) odasındaki 2 kapı. Bu opsiyonların  tümü için seçenekler aynıdır - işbirliği yapsanız da yapmasaız da . Hangi kapıyı seçeceksiniz . kapılara dair.Benim cevabım o kadim sualde saklı .   ANIMATRIX’E GİRİŞ   Raphaël Hernandez ve Savitri Joly-Gonfard’ın yönettiği,  Wachowski Kardeşler 2003 yapımı  filmde kullanılan efektler bakımından kavga ve gemilerin birbirleri ile olan mücadelesini içeren sahnelerin  Matrix üçlemesini i aratmayacak kalitede olduğunu söylemek mümkün.   Hatırlayın filmin şu sekansını  ... “Biri bana anlatsın neden düş görürken her şeyi gerçekmiş gibi hisediyorum”. Why it feels more real when i dream ? sorusuna  Çalışma odasıda cevaplar geliyor “Gerçeğinde bir başka kurgu kurgunda bir parça gerçek vardır” there is some fiction in your truth  and some truth in your  fiction...     Ya da anımsayın dünya rekoruu  Kendini gerçeklemek olnaksız sanırken olanaklılığın farkındalığı ve kişinin kendi kendini kurtarması . Elemelerde 9.8 i aşmak ya da sıfır yerçekimi ve dünya rekorunu. Acele etmeyin henüz yeni başladık. Robot ayaklanmaları neticesinde “insan” dan makinelere bir diğer deyişle yapay zekaya  geçen güç değişiminin- power shift  anlatımında   akılda kalıcı izler bırakan illüstrasyonlarla bezenmiş provokatif, bir çalışma Animatrix. İnsanın hayal kırıklığı yaratan bir şeye dönüşmesinin , utanç verici sınırlarında gezen erkeklerin bir robot kadına saldırdığı sahneleriyle insanın insanlığını yırtan Holocaust hatırlatan şok edici görüntüler ve her kısa filmi  farklı bir grafik stili kullanılarak  yapıldığı bir örüntüde  kedisini kaybeden ve  arayışın perili evlerde sona ereceği Yoko'yu takip sekanslarında Alis’in Harikalar Diyarı’ndaki gezitilerine tanık olmak Matrix üçlemesinin evreninde dokuz adet animasyonlu kısa film içeren özgün bir proje ola,bilgisayarlı animasyon teknolojisinin kimi zamanlar Final Fantassy’de anımsatan  Animatrix, filminin içine bir yol almak anlamına geliyor. Persephone’un Neodan aldığı öpücükten farklı çağrışımlar da yüklenmiş.   Matrix’de önceki  “One” lar doğru kapıyı seçerek Neo’nun hakikatte  insan olduğunu gösteren kodların  Matrix içine geçici olarak yayılmasına müsade ediyor ve Zion’u yeniden inşa etmek için Matrix’ ten belli sayıda kişiyi çıkarıyorlardu burada yirmiüç sayısının insandaki kromozomlarla olan bağlantısı da dikkat çekici olmakla birlikte konuya dönersek , bu evvelki zionla ilgili anlatımların ileriye bugüne taşınması olasılığını ortadan kaldırıyor. İlk Matrix’de Morpheus bunu “ İçerde doğan bir insan vardı. Bizim ilkimizi (Neo’dan evvelki the  One) O kurtardı.” diyerek zaten  söylemişti.  Yani daha  önceki “One” doğru kapıyı seçmiş. Neo’nun da bu gayede kapılar konusu da ama sonrasında sürgüne gönderilme meselesi var. Burada  yine Wachowski  kardeşlerin 2012 yapımı “Bulut Atlası- Cloud Atlas  Filminin Yeni Seul (Kore)’de geçen filminde 2144 senesindeki Somni 451 ile dahi bağlantı kurmak mümkün. Bulut Atlası , Var olmak , kendini algılamaktır, ve böylece kendinin bilinmesi sadece öbürünün gözüyle mümkündür. Ölümsüz yaşantımızın doğası sözlerimiz ve eylemlerimizin sonuçlarıdır, bu böyle sürüp gider - Hayatlarımız kendimizin değil. Ana rahminden  mezara, başkalarına, geçmişe ve bugüne bağlıyız, her suç ve her nezaketle, geleceğimizi doğururuz. ”-- Our lives are not our own. From womb to tomb, we are bound to others, past and present, and by each crime and every kindness, we birth our future. Mottosu ile nakleder  bunu izleyicise Yeni Seul’den. Ve  Somni 451 aracılık eder bu aktarıma.  1849'da  Pasifik'i  geçen bir gemi; 1936 Edinburgh'daki yaşlı bir bestecinin evi; San Francisco ve 1973'te yakındaki nükleer santral; 2012 yılında Londra ve bir Edinburgh bakımevi; 2144'te yarı yıkık bir Kore'nin başkenti olan Neo-Soul; 2321'de kıyamet sonrası Hawaii'de bir vadi ve bir dağ. Altı ayrı zamanda geçer Bulut Atlası. Altı iç içe geçmiş öykünün her biri farklı bir çağda gerçekleşir ve tamamen farklı  insanları canladıran aktörler film boyunca birden çok rol oynar, yaşları, ırkları ve hatta hikayeleri masaldan masallara dönüşmüştür.. Bu aktörlerin izlenmesi, çeşitli ruhların zamanla yeniden doğduğu ya da bestedeki bulutların geçtiği zamanlar boyunca göç eden konvansiyonel örüntüyü ı anlamanın anahtarı Matrix’in kapılarını da açacak bir süre sonra. Makalelerimin zaman içinde ilerleyen bölümlernde “Bulut Atlası’”nda 1849'da  Pasifik okyausudaki bir arşipelde Chatham adasındaki gemide, genç bir avukat olan  Adam Ewing’in  köle Autua.   İle bağlantısından Köleliğin kaldırılmasına doğru  giden akstan Manderlay’daki (film)  köleliğin süregelmesinin nedenlerine  , Matrix’te hür irade ile  yapılan seçimin özgürleştiriciğinden  Animatrix’e kadar tüm bağlantılar içiçe kabolar halinde eklenecek Alice’in tavşan deliğinde . Tom Hanks'in ruhsal yolculuğuda ilk karmasında ki burada bencil katil bir doktordur, ilk defa filme giren (1849) ve  sonra farklı çağlarda  en sonu post apokaliptik devir olmakla tekrarlanan  Zayıflar ettir güçlüler onu yer -The weak are meat; the strong do eat,  mottosunun  izlerini Animatrix'e ilintilendirmek için öncelikle 2. Rönesans episodlarında  yol alacağız. Post apokaliptik çağda  Bir adam  ve oğlu, üyeleri sadist barbarlardan oluşan bir klan tarafından acımasızca öldürülüşü  ya da Yeni Seul’de Kore klonlarının çok korkunç bir şekilde öldürülmesi, ve   kesik boğazlar, mızraklar,envai silah, arter patlamaları,  kan sıçramaları , intiharlar, bir binadan bir kaldırıma inen bir beden de dahil olmak üzere   yüksek şiddet  ve güçlü cinsel içerik bağlantılarıyla  adalet feraset merhamet gibi pek çok kavramı örseleyen yanlarıyla beyinde ayna nöronlarda yaratabileceği sinir bozucu etkileriyle beraber eklemlenecek Aimatrix’de aksiyon sahneleriyle bezenmiş barbarlığa. İzlerken zorlandığım sekanslardı hepsi. Algı ve neler olup bittiği konusunda kavramamı engellemesin diye yarı açık tek gözle fasılalı izleyebildiğim  ruhi yönden saglıklı  bir insanın içini yırtabilecek tarzdan görüntülerdi bunlar. Ritim olarak   İnsan deneyimlerindeki  sonsuz yineleme kavramınına(eternal-recursion concept) temas eden ve reenkarnasyonu nakış nakış işleyen  Cloud Atlas filmi  Matrix üçlemesi (Reloaded ve Revolutions dahil)  ve Animatrix’e göre daha yavaş , Manderlay’a göre ise rezonansı  bir hayli güçlü , iddialıve hızlı akıyor.  Hepsi de heyecan verici ve düşündürücü filmler. Bu filmler her biri kendi yelpazesinde Alice’in tavşanının yelpazesi Matrix ve Aimatrix filmlerinde gözlükler icinde gördüğümüz yüzlerle iç içe girmeye ve   tematik olarak işlendikten sonra  birleşerek büyük bir yelpaze açmaya  hevesli.   Cloud Atlas filmin başlangıcındaki hikayeler arasındaki sert kesintiler film devam ettikçe, geçişleri daha yumuşak  hale geliyor ve flashbackleri ve flash-forward'larda  ses çakışması(sonic overlap) ve öyküler arasında daha kafiye ve ritm de artıyor  Hem Matrix hem Cloud Atlas bireyin seçimlerine bağlı örüntüyü. Neo’nun : Neden buradayım şeklindeki sorusuna Mimar’ın hayatın matrix'in programlamasına has, dengelenmemiş bir denklemin artıklarının toplamında ibaret olduğu Neo’nun matematiksel kesinliğin bir uyumu olan bir şeyin, Mimarın tüm gayretine  rağmen ortadan kaldırmayı başaramadığı bir anomalinin sonucusu olduğu söylediği bölümde bu vaziyetin sinsice kaçınılan bir yük olmasına rağmen, beklenmedik bir olay olmadığını  ve dolayısıyla kontrol edilemez durumda  olmadığına işaret etmesi ve Neo ‘yu oraya karşı konulmaz şekilde  getirein de  de bu kontrol. Olduğunu anlattğı bölümde Neo’nun israrla  : Soruma cevap vermedin dediği anlarda Mimarın . Matrix’in Neo’nun  düşündüğünden daha eski olduğunu söylediği ve “. Ben, bir integral anomalinin çıkışındansonrakinin çıkışına saymayı tercih ediyorum ki; bu durumda bu altıncı sürüm oluyor” şeklinde konuştuğunda . Neo’nun ona inanmayarak :Yalan söylüyorsun! Bu mümkün değil. Neden kimse bana bunu söylemedi? Diye çıkışmasına  Mima’ın “Kimse Bilmiyorki. Senin de şüphesiz fark etmeye başladığın gibi, en basit denklemlerde bile dalgalanma meydana getiren anomali sistemik” diye konuştuğu bölümde döküyordu o sözcükleri ağzından  “Seçim. Sorun seçim.” .... SEÇİMLERİMİZ.... ”Matrix’ te sürgüne gönderilmemeyi tercih eden programlar, Matrix için hesaplanmamış ve öngörülmemiş  bir durum Güçlü iradesi  Neo’ya farklı kapıyı seçtirebiliyor. Tabi  Kahin parkta bankta otururken ona kurabiye  vererek ki bu bir kod değiştirme yöntemiydi , bunu başarmadıysa. Animatrix bu hür iradenin de üzerini karartarak meseleye br kez daha ışık tutuyor. Bu arada birincil ilgi alanlarımdan biri olması hasebiyle  “NEO” ve “ONE’ın birbirlerinin anagramı olmalarına da dikkat çekmenin benim için bir hoşluk olduğua değinmeliyim.  KODLAR mantığı ile düşünülürse kendi ismimin harflerinde de kodlama sözcüğünü türetebilir 24 HARFLİ bir anagram ve bir MANTIK –LOGIC yakıştırılabilir bu atfa . ve adına KİMYON OKÇULUK denebilir . Şöyle ki ; Alzheimerdan  Parkinsona kadar pek çok derde deva Kimyonun bu mantık kodlamasına şifa niyetine dahil edilmesi de bir tesadüf değil . İkici anagram ise okçuya sorar seni görebilir miyim diye Mantık Kodlama (Logic Coding ) budur. Yine aynı isim ve 24 harf  yeniden karıştırılır . C O D I NG     A     L O G I C – C U M I N    A R C H E R Y H I C R A N   C      I G D E M    Y O R G A    N C I O G L U     - ANAGRAM 1          M A Y    I       C       U     A R C H E R ?    L O G I C    C O D I N G SENİ      GÖREBİLİR MİYİM OKÇU –    MANTIK KODLAMA  (TERCÜME) H I C    R   A  N   C I G D E M    Y O R G A N   C I O G L U   - ANAGRAM2 Dönelim tekrar Matrix’e Simulacra ve Simülasyon, modern bir “kontrol sisteminin” nasıl oluştuğunu ve kendini sürdürdüğünü açıklar. Şimdi   Fransız postmodern filozofu Jean Baudrillard'a nasıl geldik diyenler için Neo ilk Matrix  filminin ilk sekanslarına hatırlatma yaparsak kapıdaki adama verdiği diskte  AI-yapay zeka yazmakyatdı ve onu içinden diski aldığı oyulmuş kitap Simulacra and Simulation tan çıkarmıştı.  Nihilizmin kapıları da ardı ardıa açılp kapanıyordu. Animatrix’de kerelerce aynı hissi veriyor. CD de  yapay zekanın  anahtarı, makineleri yoketmenin yolunu işaret etmekte. Bara geri gidip  makineleri yoketmek için CD yi verdiği adamı araması boşuna değil Neo’nun. Animatrix’te de bu makineleri, robotları  yok etmenin bir yolu olmalıydı. Bu arada hatırlamamız gereke de şudur ki ; Baudriliard'ın çalışması, modern, sanayileşmiş bir toplumda gerçekliğin doğasını araştırırken O’nun simulacrası, bilgisayar simülasyonları  değil, kullanışlı kopyalar veya taklitlerde oluşur. Her kim bir hastalığa yakalanırsa yatağında kalabilir ve herkesin hasta olduğuna inandırabilir. Hastalığı simüle eden kişi, hastalığın bazı semptomlarına da kendisinde oluşturabilir. Bir uçuş simülatörü, gerçek bir uçağın bir simülatörüdür. Böyle bir simulacra, kopyaladıkları orijinaller gibi gerçek ya da tam değildir, ancak birçok yönden de yararlıdır.Simulacra soyut da  olabilir. Yol işaretleri gerçek bir yere ya da sadece bir fikre atıfta bulunabilir (caution ahead “ileride dikkatli ol ”).  semboller ve harfler simulacradır. Para, belki de en tanınmış simülacradır , öyle ki bazen paranın insanlara verdiği değer dışında tamamen değersiz olduğunu unuturuz - elinizde tutabileceğiniz gerçekten soyut bir fikir.  Buna binaen Baudrillard, simulacrası  kendini koruma yeteneğine sahip olduğunu iddia edtmektedir. Cansız nesneler aslında gerçekleri düzeltmek için savaşırlar ki buna  bilim kurgu diyemeyiz.  Baudrillard gerçek hayattan pek çok örnek kullanır buna dair.Simulacra yararlı ve popüler hale geldiğinde, sistemler simulacra üretmek için ortaya çıkacaktır.  film ve muzik endüstrisine, olan talep de  bunun bir neticesidir. Tabiatıyla bu  endüstriler  hayatta kalmak ister herkes karlı bir sonuç elde etmeyi garanti altına almak ister. Fotoğraflar fotoğraflanmıştır.Film ekibi mükemmellik yolunda ışık, ses ve sahnenin her yönünü kontrol altında tutar eder, herhangi bir rastgele deneyim veya ham yetenek giderek  kaybolur. Şimdi Matrix’teki Gerçeğin Çölüne Gelecek Olursak , bahsedilen gerçek deneyimin kaybı o kadar akut hale gelebilir ki, gerçekliğin kendisiyle dokunuşunu kaybederiz - Baudrillard  Gerçeğin  Çölü olarak adlandırdığı “Desert of the Real” da budur. Gerçeğin Çölü, Matrix filmlerinde bulduğumuz dünyadır. İnsanlık, hatalı bir simülasyon içinde yaşamakla o kadar meşguldür ki, gerçek dünyanın, uzak ve unutulmuş bir geçmişin eski bir harabesi olduğu alenidir. Baudrillard, kitlesel üretilen modern pop kültüründen yabancılaşma hissine işaret etmektedir burada ve Animatrix’de de tanık olacağız bu yabancılaşmaya.   Eğer kişi kendini toplumundan kopmuş hissediyorsa, hiçbir şeyin doğruluk ya da kalıcılığından söz etmek mümkü olmuyor. Baudrillard'ın felsefesindeki  dijital bir nesne olan simulacra'ları izliyoruz Matrix üçlemesinde ve Animatrix’te .Bir diğer anlatımla   Baudrillard ve Matrix filmleri arasındaki kesişim noktalarına bakarsak Makineler Matrix'i insanoğlunun içinde yaşamak için bir bilgisayar simülasyonu olarak yaratır - hayatın tam ama yozlaşmış bir simülatörü denebilir.  Ayrıca karmaşık ve sürekli değişen bir Kontrol Sistemi, insanların özgür iradelerine rağmen Matrix'in içinde sıkışıp kalmasına sebebiyet verir.  Gerçek Dünya, yüzlerce ya da binlerce yıl boyunca kullanılmayan harabe içinde yatar yani  - Gerçek Çölün içinde zira  çoğu insan Matrix içinde yaşamaya takıntılıdır.  Bir diğeri makineler İnsanın hatasını, gerçekliğe olan tek bağlantısı olan Zion'u feda etmek için bir tuzak olarak yaratılmıştır. Süreklilik hikayeleri icinde , tüm sembolizm ve imgeleme katmanlarıyla bunu Animatrix’de de görürüz. Fakat Baudrillard'ın  felsefe ve fikriyatının aksine gerek Matrix gerekse de Animatrix   İzleyicisini  yanılsamadan çıkarmaktan ziyade  , film sayesinde seyriciy,  daha da içine çekmek gayesi hakim görünüyor. Yani farkındalığın arttığı noktada özgürleşmek yerine daha da tutsak hale gelmek köleleşmek  gibi bir şey. Matrix evreninde gerçeklik simülasyon, gerçek Dünya tamamen fantastik. Filmler, bir fantezide yaşayan insanları eleştirmeye çalışırken onlara  bir fantezi yaratıyor ve o fantezide yaşatmaya çalışıyor. Yaman ve kasıtlı çelişkiler bnlar . Benim tabirimle OBURDÜNYALILARın aklımızla dalga geçen, baştan çıkarıcı ve  manipülatif akıl oyunları.   Kahinin açıkladığı gibi onlar da sürgün edilmiş programlar. İnsanarın Hayalet mitini emüle eden bir başka deyişle hayalet şekline dönüşebilien  ikiz  Kötücül  davranışlı programları hatırlarsak . Persephone Merovingian’ın korumalarından birini gümüş kurşunla öldürmüştü zira o kurtadamı emüle etmekteydi . İkizler hayalet formuna girdiyse garaj kapısına  kol sıkıştığında  neden dönüşmedikleri muğlaktı. Esasen Binanın kapıları kapandığında Anahtarcı’nın anahtarı olmadan açılırsa farklı yerlere açıldığını anımsarsak hayalete dönüşüp kapı kapansaydı ikizin kolu vücudundan ayrılabilirlerdi.  Fringe dizisindeki parallel evrelere geçişte Massive Dynamic’te çalışan Nina Sharp’ın Walter’ı  paralel evrene geçmesi diye engellemeye çalışırken  1985 senesinde kaybedip yerine protez takdırdığı kolu gibi  pek çok örnekte ve bilim-kurgularda  izledik benzerlerini .   Çığır açan bir deney, anime, grafik romanlar, manga,[iii]  elektronik müzik, tekno-kültür, siber-punk, felsefe, film noir, spekülatif kurgu ve sosyopolitik eleştirinin oldukça başarılı bir şekilde  damıtılarak , Matrix dünyasının animasyon ortamına aktarılmış yüksek kalibreli aksiyonlarla  Beyond (Ötesi),A Detective Story (Bir Dedektif Hikayesi),Kid's Story (Çocuğun Öyküsü),Matriculated (Mezuniyet),Program (Program),The Second Renaissance, Bölüm I ve II (İkinci Rönesans),Final Flight of the Osiris (Osiris'in Son Uçuşu),World Record (Dünya Rekoru) Isimli 9    öyküden  oluşmakta Animatrix. animasyon efsanesi Hayao Miyazake'e den çağrışımları olmakla beraber oldukça farklı bir perspektif sunuyor. Osiris'in Son Uçuşu ise 9 kısa filmden oluşan serinin en çarpıcı örneklerinden biri. Bilgisayarlı animasyon teknolojinin ulaştığı yeri görmek açısından da önem taşıyan yapım, unutulmaz bir kılıç gösterisiyle başlıyor. Sonrasında  bir direnişçi gemisine geçiş var. Zion'a doğru yolculuk yapan gemi, şehrin çevresini saran düşmanlara karşı bir mücadeleye başlıyor ... . Osiris'in mürettebatı, Zion'u  kazan   Makine Ordusunu ilk keşfeden insanlar. Matrix Reloaded'in başlangıcındaki Direniş toplantısı, Osiris'in son transmisyonu/iletimi ile bağlantılı Matrix Reloaded'dan önce animasyonu izlemek, fragman  etkisi yaratıyor. Matrix 1 ve 2 arasındaki liyazon Animatrix’de de kurulmuş. İkinci Rönesans  soğuk etkisiyle insanlığın düşüşünü ve makinelerin yükselişini son derece iyi ve İnsanı iyide iyiye aşağı iterek kafasına basa basa anlatıyor. Bunun nesi iyi ... Temel sorulardan biri. İlaveten kutsal kan taşıyıcılarını yani Merovingianları korumak ve kutsal kanın gelecek nesillere  aktarılmasını sağlamakla vazifeli  Tapınak Şövalyeleri’ne  atıfların bir başka şekilde vucut bulduğu bir iklim Animatrix.   Beyond (Ötesi),A Detective Story (Bir Dedektif Hikayesi),Kid's Story (Çocuğun Öyküsü),Matriculated (Mezuniyet),Program (Program),The Second Renaissance, Bölüm I ve II (İkinci Rönesans),Final Flight of the Osiris (Osiris'in Son Uçuşu),World Record (Dünya Rekoru) The Animatrix'te kendine özgün öykülerinde Matrix ilk  3 filmine dar göndermelerle beraber Matrix’te olduğu gibi Alice in Wonderland’a  direk bağlantılar mevcut . The Matrix Reloaded' deki  makinelerin şehre saldırmak için bir ordu yolladığının haberi Osiris gemisinin kaptanı tarafından haber verilmesi çarpıcı bir hadise . Benzer şekilde  Final Flight of The Osiris animasyonu da bu haber verme olayını  yanıstıyor . Kid's Story animesinde de The Matrix Reloaded ve The Matrix Revolutions filmlerindki Zion'u  muhafaza eden  koruma robotlarına mermi taşıyan Micheal Karl Popper'ın Matrix'ten kurtuluşu anlatımı var.  The Second Renaissance I ve II de makinelerle insanların savaşının nasıl başladığını ve Matrix' ve Matrix kurgu evreninin  kuruluş aşamalarının çarpıcı ve yine Matrix’teki gibi sembolik  bir anlatımı Matrix’te . Oracle ve Architect, içimizdeki savaşın ve kargaşanın , düzen ve  mükemmelliğin çekişmesi arasındaki kuvvetler  Animatrix’te de vucut bulmakta. Yin ve Yang iç içe. Zion’dan bağımsız bir insan topluluğundaki bir geminin kaptanını ve kardeşini ele alırken  Bu topluluk, The One’ı insanların kurtuluşu için bir tehdit olarak görmektedir ve amaçları onu izlemekten ziyade yok etmektir. Kaydara ve kardeşi de kelle avcısı olarak The One’ın peşine düşerler. Kaydara’nın  Neo gibi gerek gerçek hayatta ve gerekse Matrix’te olağanüstü süpergüç ve yetenekleri var.. Kaydara’nın yapabildiklerini görmek  “The One” dışında birinin de inançla neler yapabileceğinin bir işareti.     Esasen Morpehus’un  Neo’ya köle olduğun gerçeğini vurgularken  tıpkı herkes gibi sen de bir köle olarak doğdun; koklayamadığın, tadamadığın veya dokunamadığın bir hapisanede. Beyninin içi bir hapishane. Ne yazık ki kimseye matrix'in ne olduğu anlatılamaz. Bunu kendin görmelisin diyerek  vurguladığı simüle hakikatin Aimatrix ‘teki dokuz bölümdeki yankısını  Lars Von Trier’in üçlemelerinden Dogwille’den sonra  ikincisi olan Manderlay filmindeki izdüşümleriyle beraber mülkiyet, politika, ekonomi, cinsiyet ve şiddet olarak görünümlerinin insanları yakınlaştırıp uzaklaştırması ve ekseni kaydırması üzerinde ortaya çıkan yarılmalarla ve de şiddet yoluyla insan bedeninin yönetilmesi,  ilahi adalet, adalet-hukuk-şiddet gibi öge ve kavramlar üzerinde okuyarak değerlendireceğim. Bilim-kurgunun aklı selim kurgunun akıl ötesine taşınmış zincirlerini birbiri içine geçirerek  , kırmızı hapı seçip, beyaz tavşanın peşinden gidenlere yeni bir katman rüya daha yaratmış olan ve insan zekâlsını  ezmek için ve kimliksizleştirmek için tasarlanan makine burguların içinden ana mesajlarını yansıtan Animatrix’e dair çatı makalenin İkinci bölümüde daha dekonstruktivist yaklaşımlarla birlikte indirgemecilikten uzak  post yapısalcı  bakış açılarıyla Beynin bir hapishane olmadığı bir evrende  görüşmek  ve  “SYSTEM FAILURE” etmeden daha da özgünleşerek özgürleşmek üzere.     Devam edecek ... [i] Çiğdem Yorgancıoğlu -Matrix 2000-   Yayın tarihi 2003   http://www.izedebiyat.com/yazi.asp?id=20043   [ii] The evil demon, also known as malicious demon and evil genius, is a concept in Cartesian philosophy. In the first of his 1641 Meditations on First Philosophy,  [iii] ,( Çizimler animeye göre nispeten abartılı olan ve bilinen ilk kullanımı 1770'li yıllara dayanan   Manga ,Japonların çizgi romana dair  kullandıkları sözcük olup anime çizim sanatı ile çizilir ve sağdan sola doğru okunur.)