H.Cigdem Yorgancıoğlu
http://www.cigdemyorgancioglu.org
https://twitter.com/LaPaloma68
Gayrisafi Yurtiçi Hasıladaki Hesaplama Yöntemi Mevzu Nereden Hasıl Oldu ?
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) ilk tahmini; zincirlenmiş hacim endeksi olarak (2009=100), 2017 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %5 arttı. Üretim yöntemiyle GSYH tahmini, 2017 yılının birinci çeyreğinde cari fiyatlarla %14,3 artarak 641 milyar 584 milyon TL oldu. Gayrisafi yurtiçi hasılayı oluşturan faaliyetler incelendiğinde; 2017 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak; tarım sektörü toplam katma değeri %3,2, sanayi sektörü %5,3, inşaat sektörü %3,7 arttı. Ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetlerinin toplamından oluşan hizmetler sektörünün katma değeri ise %5,2 arttı. Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2017 yılı birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,7 arttı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre %1,4 arttı.
Negatif dış ticaret katkılarıyla beş çeyrektir,iç talep merkezli büyüyen Türkiye ekonomisi ibresinin yönünü, 2017 yılının ilk çeyreği itibarıyla ihracat kaynaklı büyümeye doğru kaydırdı. ihracatın %5 oranındaki ekonomik büyümede pozitif katkısına, net dış ticaret olarak baktığımızda 2,2 puan olarak görmekteyiz. İç talepteki canlanmanın yanı sıra , İhracatta teşvikler , borç yapılandırması, Rusya ile jet krizi öncesine dönen domates hariç normalleşme sürecinin ekonomideki canlılık ve büyümedeki katkıları oldukça görünr halde. Yatırım-üretim-istihdam-ihracat değer zincirinin halkalarına yönelik politikalarda kullanılan enstrümanların yarattığı pozitif etkinin ve küresel ekonomideki düzelmenin dışında, referandum sonrası belirsizliğin yerini alan güven ve istikrar hissinin yarattığı iyimser tabloya eşlik eden piyasa beklentilerinin hayli üzerinde seyreden iktisadi büyüme oranının bundan sonraki sürdürülebilirliği önemli. Parasal sıkılaştırmaya dair TCMB'nın alacağı tutum ve sonrası mevcut oranın korunarak artması için atılacak adımların yanısıra büyümenin bileşenleri içinde borçlanma ve kredilerin payının da irdelenmesi de ayrı bir konu olmakla birlikte bu makalede mercek altına alınacak esas konu, medyanın kamuoyuna GSYH hesaplama yöntemine dair acaba kıyaslamalarda özdeş veriler karşılaştırılmıyor mu gibi ikircikli bir algı yaratacak şekilde yansıtlan iddiasına ışık tutmaya yönelik bir incelemedir.
TÜİK) verilerine göre, 2016 yılında doğrudan yaklaşımla mevsim ve takvim etkilerinden arındırılan 2009 bazlı zincirlenmiş GSYH hacim endekslerinin mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmasında 2017 yılından itibaren dolaylı yaklaşım benimsenmesi nedeniyle mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış tüm seriler 2009-2016 dönemleri için revize edildiği , bir diğer yandan söz konusu değişikliğin arındırılmamış serilerde herhangi bir değişikliğe sebep olmadığı da Türkiye İstatistik Kurumunun [i] (Dönemsel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, I. Çeyrek: Ocak - Mart, 2017) ilgili sayfasında beyan edilmektedir.
Türkiye İstatistik Kurumu’nda GSYH hesaplamaları üretim, harcama ve gelir yöntemlerinin her üçü de kullanılarak yapılmaktadır. GSYH tahminlerinde kullanılan temel yöntem (hesabın ilk yapıldığı, daha sonra diğer hesapların buna göre dengelendiği), üretim yöntemidir. GSYH, cari fiyatlarla ve Laspeyres zincirlenmiş hacim endeksleriyle hesaplanmaktadır.
İşte ana akım medyada ekonomi analistlerinin sıkça dile getirdiği hesaplama yöntemi farklılığı konusu tam da bu minvalde gündeme geldi.
TÜİK'in yine aynı ilgili sayfasında; Çeyreklik GSYH tahmini cari fiyatlara ve zincirlenmiş hacim endekslerine göre yapılmakta olduğu ve cari fiyatlarla hesaplamalarda; gerçek değişimlerle birlikte fiyat hareketlerinin de kapsanmakta olduğu açıklanmaktadır. Bu noktada gerçek değişimlerin izlenebilmesi için fiyat değişikliklerinden gelen etkinin giderilmesi gerekliliğinin altı çizilmiştir. Zincirlenmiş hacim endeksleriyle elde edilen GSYH, bu etkiyi yok ederek; belli bir dönemde yer alan gerçek değişmeleri ölçmektedir. Diğer yandan Fiyat değişimlerinin etkisinden arındırılıp yalnızca gerçek değişimin ölçülmesi için ise; fiyat yapısının güncel olması gerekliliği vurgulanmıştır.. Ardışık iki yıl hesaplamalarında sabit bir yıldaki fiyatın kullanılmasının yerine önceki yılın fiyatları kullanılarak zincirlenmiş hacim endekslerine ulaşıldığında; fiyat değişimlerinden arındırma işlemi daha sağlıklı olduğu fakat buna karşın zincirleme yöntemler kullanıldığında da toplamsal olmama sorunun belirmesi gibi iki yöntemin birbirlerine göre en belirgin avantaj ve dezavantajları da izah edilmektedir.
Sözkonusu izahlar ve aşağıda konu edilen hesaplama yöntemlerine dair açıklamalar Avrupa İstatistikleri Uygulama İlkeleri (CoP) ile 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu[ii] ve ilgili diğer mevzuatlardaki karşılığı'nın, “ İstatistik otoritelerinin , Avrupa istatistiklerini, bilimsel bağımsızlığa saygılı bir şekilde ve tüm kullanıcılara eşit mesafede, nesnel, mesleki ve şeffaf bir şekilde geliştirme, üretme ve dağıtma” esasına dayalı 6 Nolu “Tarafsızlık ve Nesnellik Göstergesi” ile uyumludur .
Sözkonusu Gösterge 6.4: "Kullanılan yöntem ve usullere ilişkin bilgiler kamuoyunun bilgisine sunulur" şeklinde belirtilmiştir. .
Hesaplama metodları TÜİK'in ilgili sayfasında şu şekilde açıklanmaktadır. Zincirlenmiş hacim endekslerini hesaplayabilmek için üç temel zincirleme yöntemi bulunmaktadır. Bunlar; önceki yıl ortalaması ile zincirleme (annual overlap), önceki yılın son çeyrekliği ile zincirleme (one quarter overlap) ve önceki yılın aynı çeyrekliği ile zincirlemedir (over the year). Zincirlenmiş hacim endeksleriyle hesaplanan GSYH tahmininde önceki yılın yıl ortalaması ile zincirleme yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntem kullanıldığında yıllık hesaplar ile daha tutarlı sonuçlar elde edilmektedir.
GSYH tahminleri çeyreklik ve yıllık olarak, cari fiyatlarla ve
zincirlenmiş hacim endeksleriyle yapılmaktadır. Üçer aylık dönemler itibariyle
tahminler; Ocak-Şubat-Mart için I. Çeyrek, Nisan-Mayıs-Haziran için II. Çeyrek,
Temmuz-Ağustos-Eylül için III. Çeyrek ve Ekim-Kasım-Aralık için IV. Çeyrek
olarak yapılmaktadır.
GSYH çeyreklik hesaplamaları yayımlama takvimi şöyledir;
I. Çeyrek, 10 Haziran , II. Çeyrek, 10 Eylül ,III. Çeyrek, 10 Aralık , IV. Çeyrek, 31 Mart.
Tüm bu veriler ve metaverilerdeki açıklamalar ışığında; hesaplama yönteminde ikirciklik olduğu düşüncesi ya da iddiası içinde olanlar var ise de, algı çarpıtılmasından kaçınan ilkeli ve tarafsız basın için önerilerinin yolu yine Avrupa İstatistikleri Uygulama İlkeleri (CoP) ile 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu ve ilgili diğer mevzuatlardaki karşılığı’na göre açıktır . Zira bu durumda Gösterge 6.3: Yayımlanmış istatistiklerde fark edilen hatalar, mümkün olan en kısa zamanda düzeltilir ve kamuoyuna duyurulur.şeklinde açıkça belirtilmektedir.
Kısaca ekran karşısında mesleğindeki entellektüel birikiminin gücünü arkasına alarak, ekonomi dünyasının tüm sofistike jargonlarını kullanarak izleyicide bir etki alanı oluşturduktan sonra bilgiyi manipüle edilmeye elverişli hale getirip “acaba elmalar armutlarla mı karşılaştırıyor büyüme hesaplanırken (GSYH)” retoriği ile ortaya “ Çöz Çözebilirsen” der gibi kutuplaştırıcı bir elma atmak mıdır kanaat önderinin içinde yaşadığı cemiyete verimli katkısı ? Kanımca bunun yerine bilgilerin çarpıtılarak ,dezenformasyon haline dönüşmelerinin önüne geçmekle kalmayıp şayet ortada kapsamlı istişareyi gerektirecek , kamu yararı ve /veya ülke itibarı lehine onarım tedbiri almayı gerektirecek hakiki bir mevzu varsa da buna yapıcı çözümü aramaya yönelik gayretiyle müreffeh bir kalkınmayı hakeden ve bunu oluşturan bir yaklaşımdır ihtiyacımız olan.
[i] Dönemsel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, I. Çeyrek: Ocak - Mart, 2017 Sayı: 24567 - 12 Haziran 2017
http://www.tuik.gov.tr/HbGetirHTML.do?id=24567
[ii] Avrupa İstatistikleri Uygulama İlkeleri (CoP) ile 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu ve ilgili diğer mevzuatlardaki karşılığı' - 6 Nolu “Tarafsızlık ve Nesnellik Göstergesi” 6.4 Nolu Gösterge .
The European Code of Conduct for Research Integrity, ALLEA 2017
Comments